Меню Закрыть

Аудиовизуальный фонд исчезающих языков

19 22 32 16 34 27 23 25 28 29 30 31 17

Якутия



Томпонский район

 



Аудио запись Орлова Дарья Афанасьевна - Кукушка

Текст «Кукушка» («Кэкучэн») записан В.А. Петровой от Орловой Дарьи Афанасьевны, 1935 года рождения, род Мямя, в сентябре 1994г.




Кэкучэн

Би эн'му нөн удаган бисин, Елена Иннокентьевна Семенова. Ноҥан куҥа биҥсиву өмэм нимкам нимкандаҥон аич д'оҥчирам.

Өмними өтэл д'өр нимэкэл биничэл. Өмэн нимэк һо эҥэйэ бичэ, һоя оралкан, оитан-да н'ам бичэ, элбэмэттэн-дэ уданду эти һабдар бичэ. Гя нимэк һо һилуһач биничэ ач орна, элбэмэттэн-дэ һо д'огус бичэ. Эрэк һилуһач бинири няри эгд'эн айчич бичэ, тачин-да гөми һамалдаграча, ноҥан эҥэйэ бэй оралбан д'угани-да, тугэни-дэ бидэн һалган' көстигрэчэ, явчиграча. Аһи-да, няри-да яв-да эгрэчэл гургэр.

Өмними айчири бэй гоһикан эгд'эн бутэнэлчэ, яв-да эти д'эптэ оча. Адукун иниҥи биһиди

көкэнмэй һариди аси гяткий гөнчэ:

- Гяву, би һоч дэбэмэлдэм, ай-киэ бимчэ нимэм нимтэми, дору нимэкэлти нимэм боридир, гэлэтнэли, боримни.

Гэ, айчири няри нимэкэлтэкий һоррэн, элбэмнэ энду ир, төлгич гөнчэ:

- Дялбу, би гоһику ачча онҥа одни, нимэм, нимтэмсэн, боридис-ку көчукэм нимэм?

Тарпач эҥэйэ аһи элбэм додукун барагча:

- Он-да одан, энэву борир, мэндюр дэбэмһэв!

Долчирин-гу, эч-гу эрэк айчич, дюткий һоч өндиди мучурин, элбэмнэи. Исчирэкэн, гоһикан көкөчэ.

Айчири аһиҥи имариди һалгань һулдачами, элбэмчэр инэһникэн һөнтэ төрлэ гиркаһнин, тачин-да эҥэе нимэктукий һуйэнин.

Айчири бэй бэркэнь буюм буюскэрэчэ, олрав олрамичкарача. Тачин-да анҥаничакар илтэнчэл. Эрэк һагданча. Тачин-да ачча оча.

Ониһи эҥэе нимэкэлни оралбур мэндюр көсчигрэчэл, явчирил очал. Буюһэм, олрамичим эгрэч һар, тиэми оралдукур-нюн улдэм бакарачал, абкачникэн.Тачин-да ач һутлэг һагданчичал.

Өмними дюганиду эҥэе бэй нивгэн көсчинэчэ. Аһи элбэмиду гару тавдаи мов молидэй эмэпчэ.

- Олуһаке һалкамчаду кэкучэн дориди, ач муднач һелкэйникэн «көкэк-көккө-ку-куч» гөникэн кэкучэ. Инэҥив коҥда кэкучэ.

Эрэк Аси дотмаилди молимкиндук гару гадиди гарачча. Кэкучэн дэгэлчэ.

Оралбу няри илбэчэ. Эрэк аси укчэнчэ:

- Ибдирив иттэм. Инэҥив коҥдас һелкэйникэн һалкамчаду дотникан кэкун, эрэк эсни айкитта!».

Няри барагран:

- «Гэл, нуҥу кэкучэн бидин».

Тимини нян-да аһи эмэптин, тачинкит –тан кэкучэн һалкамчаду кэкучэн додникан һелкэйникэн кэкучэ. Аһи имкатникан делач-та делдуча, гарич-та недуча. Эгрэч навкан. Кэкучэн дэгэлчэ.

Илис инэҥиду дөридюр элбэмду бидэккэтэн кэкучэн таду-тта дориди кэкучэ.

Эрэк няри бэркэми гадиди мадай имкачиддакан, кэкучэн элбэм долан чуниди –эр айчири бэй оча. Эҥэйэл элбэмнэ исчэрэкэт эр бэй илачча, өтэрэп нимэкэттэн. Һоч ҥэлэмдиттэн, өһөми һилгэлдиттэн. Айчири гөнчэ:

- Гэ, би эмдэм. Гэ, һу минду ай олда, бэргэ орам нимагалда, тимина би эмдим эрэк һэлэн.

Тачин гөниди, дэгэлчэ. Тарав долбанив энду һуклэр эҥэел бэил. Аси гөнчэ:

- Гэ, эрэк ариҥка эннэ һуйэн одни, тиэми Тимина бэчэҥэ учаку абками ай бимчэ, тарак-та оран ноҥчандукун элэкэн бидин.

Тимин кэкучэн һалкамчаду дориди иртэки-тартаки дили улкуникан һоч эвэч кэкучэ. Эҥэе няри эр һо догус бэчэнэ учаку дяврин нивэкэгду онэрин. Элбэмнэ ирэкэн, эр кэкучэн чуниди айчири бэй оча, тарбач ноҥан гөнчэ:

- Гэ, дялбу һу мину гарач эчэһлэн нодур, эчэһлэн долдур, бэркэн-да эчэһлэн имкатта. Һо бэргэ орам дяваһ, тиэми би һунду һоя эҥэев,, аич бинив һананди мулгаттам. Һилуһу-да эдэһнэ һар.

Тачин гомнин кэкучэн ориди огэски нянинтики һолэһ дэгэлчэ.

Таран-тукун эрэк эҥэйэл оралбур нивгэч бэичэл, оһоми омэн-дэ учак эчэ эмэптэ, тачин-да гоми эҥэе битэкэл һалгань гирканикан, һоч һилуһач бининикэн һагданчал, тачин-да тилачал омэн дюкчадур.

Таран-тукун инэҥтэн орал кокчинтан тиһалдариван, нивга энтэривэн долчиграчал. Һиһэчин дэбэдэк оракан атикан чоҥалан һиткидун наламаи алуткарача. Атикалкан этикэн һо һилуһу иттитэн, тачин-да дэбэмникэн көкэриттэн.

Тиэми гөвяттэ: «Кэкучэм эннэй һолуттэ, маар-да, кукучэн мут һананти һопканти. Эчин-дэ гөми мэнэкэтмур эннэй мойур, бэлмэтникэниэй»



Авторизация
*
*
Генерация пароля